De laatste maanden van 2018 kwam het regelmatig voorbij in het nieuws: het tekort aan de meest gebruikte anticonceptiepil in Nederland. Veel vrouwen konden de pil niet meer verkrijgen bij de apotheek en moesten noodgedwongen overstappen op een ander anticonceptiemiddel. De pil is niet het enige medicijn waar een tekort aan was in 2018. Ook Parkinsonpatiënten kwamen in de problemen en mensen met een te hoog cholesterolgehalte moesten uitwijken naar alternatieven.
Het tekort aan geneesmiddelen in Nederland is in 2018 voor het negende jaar op rij opgelopen. Was er in 2010 tekort aan minder dan 200 geneesmiddelen, in 2018 was er een tekort aan maar liefst 769 geneesmiddelen. De lijst met niet verkrijgbare medicijnen wordt langer en langer.
De oorzaken van het tekort aan geneesmiddelen
Hoe kan het gebeuren, dat er geneesmiddeltekorten ontstaan? We zetten een drietal oorzaken op een rij:
1. Productie van geneesmiddelen in lageloonlanden
Het tekort aan geneesmiddelen heeft verschillende oorzaken volgens Eric Janson, directeur van KNMP, de beroepsvereniging van apothekers. Apothekers bereiden en produceren minder geneesmiddelen zelf. Tegenwoordig doen grote fabrikanten dat. Deze fabrikanten laten de geneesmiddelen produceren in lagelonenlanden, zoals China en India. Ook staan er minder productielijnen open dan vroeger om efficiënter te werken. Aan deze voordelen kleven echter ook nadelen. De logistieke reis van geneesmiddelen naar Nederland is lang en tegenvallers in het productieproces zijn niet snel opgelost omdat productielijnen, om op terug te vallen, ontbreken
2. Te weinig voorraad door preferentiebeleid
Een andere oorzaak van het tekort aan geneesmiddelen in Nederland zou volgens apothekers het preferentiebeleid zijn. In dat beleid staat per werkzame stof welk geneesmiddel je van de verzekeraar moet gebruiken. Dit zijn meestal de goedkoopste merken, om de kosten van medicijnen zo laag mogelijk te houden. Door de marktwerking heeft dit echter nadelige gevolgen op de beschikbaarheid van geneesmiddelen. Fabrikanten verdienen weinig op geneesmiddelen voor de Nederlandse markt. Zij zijn dus niet bereid om grote voorraden aan te houden. En als er dan schaarste ontstaat, leveren zij liever aan landen die meer betalen voor de geneesmiddelen. Dit geldt bijvoorbeeld voor Duitsland. De anticonceptiepil kost daar € 23,49 en in Nederland € 5,70. Voor dit medicijn geldt dus dat het prijsniveau in Nederland een kwart is van het prijsniveau in Duitsland. En dat geldt voor meer geneesmiddelen. De fabrikant heeft zijn afweging dan ook snel gemaakt.
3. Grondstoftekorten en productievertraging
Verzekeraars en apothekers verschillen van mening over de oorzaken van medicijntekorten door het preferentiebeleid. Volgens verzekeraars kunnen fabrikanten om andere redenen kampen met weinig voorraad. Zo kan het productieproces tijdelijk stil liggen als een fabriek verplaatst wordt, kan er een tekort aan grondstoffen zijn of zit er een fout in de productiesoftware van geneesmiddelen. Verzekeraars menen dat apothekers zich uit eigen belang negatief uitlaten over het preferentiebeleid. De apothekers lopen namelijk veel marge mis door de goedkopere medicijnen.
De gevolgen van het tekort aan geneesmiddelen
Hoe dan ook, er is een tekort aan veel geneesmiddelen. En als een geneesmiddel niet verkrijgbaar is, heeft dat natuurlijk gevolgen voor de gebruiker van dit geneesmiddel. Denk aan de vrouwen die een ander anticonceptiemiddel moesten gebruiken. Met als gevolg dat er een online handeltje in de pil ontstond. Sommige vrouwen hadden nog een aantal strips liggen die ze niet meer gebruikten en verkochten deze via bijvoorbeeld Marktplaats. Ineke van der Vlugt, programmamanager anticonceptie bij kenniscentrum Rutgers, noemde de situatie risicovol. "Nu krijg je handel die absoluut niet wenselijk is. Je betaalt er veel te veel voor en daarnaast weet je niet wat je in handen hebt."
Medicijnwisselingen
Tevens kan het wisselen van medicijnen effect hebben op patiënten. Volgens de Patiëntenfederatie wisselt 40% van de patiënten elk jaar van medicijn. Van die patiënten voelt ruim een derde zich zieker en bijna een kwart van de mensen moet hierdoor een extra medisch onderzoek ondergaan. Ook Bijwerkingencentrum Lareb deed onderzoek naar bijwerkingen na het wisselen van medicijn. Hieruit kwamen acht geneesmiddelen naar voren waar wisselingen tot klachten bleken te leiden. Een groot verschil tussen beide onderzoeken! Klachten over bijwerkingen kunnen per patiënt zeer verschillen. Reden hiervan kan zijn dat medicijnwisselingen een verminderd patiëntvertrouwen in een geneesmiddel tot gevolg hebben. Zie ook ons artikel Preferentiebeleid geeft confrontaties in de apotheek.
Een verplichte medicijnvoorraad van vier maanden
Minister Bruins wil het tekort aan geneesmiddelen voorkomen door groothandelaren en apothekers verplicht een medicijnvoorraad van vier maanden aan te laten houden. Hij wil met beide partijen, die vaak naar elkaar wijzen als het gaat om het medicijntekort, om de tafel om zo met de betrokken organisaties het tij te keren. Mocht dit niet lukken, dan wil de minister overgaan op een wettelijke verplichting.
Groothandelaren en apothekers zijn al verplicht om een medicijnvoorraad te houden, maar in de wet staat niet hoe groot deze voorraad moet zijn. Minister Bruins denkt dat een voorraad van drie tot vier maanden al 60% van de tekorten zal oplossen. "De meeste tekorten duren enkele weken. Het moet worden aangepakt en opgelost", aldus Bruins. De minister benadrukt dat de medicijnen niet duurder hoeven te worden. "Groothandels en apotheken moeten deze medicijnen toch al kopen, dus hoeft een grotere voorraad geen prijsverhoging op te leveren." Hij maakt wel een uitzondering voor bederfelijke medicijnen. De Tweede Kamer is het eens met de minister en wil dat hij streng optreedt. De tekorten moeten worden aangepakt en opgelost.
Wilt u graag met ons over dit onderwerp doorpraten? Mail ons gerust op mailinfo@alex-andre.nl.
