Waar de één roept dat marktwerking in de zorg is doorgeslagen, roept de ander weer dat het goed is voor de kwaliteit van de zorg. Dit onderwerp blijft veelbesproken en wordt aangewakkerd door onder andere faillissement van twee ziekenhuizen eind 2018. Ook spreken diverse partijen zich uit naar aanleiding van de recente uitspraak van minister de Jonge om marktwerking juist weer in te perken. In dit blog leggen we de verschillende visies over vercommercialisering van de zorg naast elkaar.
De politiek raakt niet uitgepraat over marktwerking
Minister Hugo de Jonge van Volksgezondheid gooide begin maart de steen in de vijver door te spreken over doorgeschoten marktwerking binnen de zorg. “De zorg heeft minder markt en meer samenwerking nodig”, zei CDA-minister De Jonge in een interview met het Algemeen Dagblad.
Om de zorg betaalbaar te houden, moet de doorgeschoten marktwerking op de helling, zo betoogt de minister. Hij ziet de zorg in de toekomst onbetaalbaar worden en noemt daarvoor de volgende redenen:
- In twintig jaar moeten de zorguitgaven verdubbelen om de toenemende zorgvraag bij te benen.
- “Het loont dus om meer uren te leveren dan eigenlijk nodig zijn. Die praktijk zorgt niet alleen voor meer kosten, maar zorgt ook dat we de inzet van schaars personeel niet eerlijk verdelen.” Minister De Jonge doelt hier op de zorgverleners, die een lager uurtarief compenseren met het leveren van meer uur.
- Het aanbod van zorg is daardoor versnipperd en dat resulteert in een verlies aan kwaliteit. Concurrentie in de zorg is belangrijker geworden dan samenwerking.
Cijfers over de zorg
De minister onderbouwde in hetzelfde interview zijn inzichten met cijfers: “Nu al werkt één op de zeven Nederlanders in de zorg, dat zouden er één op de vier moeten worden. Dat is niet realistisch.” De totale zorgkosten stijgen snel: “Dit jaar is in totaal 85 miljard euro beschikbaar, 5 miljard meer dan vorig jaar. Alleen al in deze kabinetsperiode komt er 16,7 miljard euro bij.”
Dat de minister ook kritisch is over de marktwerking, dat is nogal een steen in de vijver. Hij zei daarover: “Het geloof in de markt als probleemoplosser is op de terugtocht. Bij alle partijen zie je dat het moment is gekomen om je af te vragen of dit nog wel de weg is die we moeten gaan.”
Is de marktwerking in de zorg doorgeschoten?
Deze stevige stellingnames riepen ook reacties op bij andere partijen en in het werkveld. We zetten ze even op een rijtje:
De minister oogst bijval van D66. Tweede Kamerlid Vera Bergkamp twittert: “Eens met Hugo de Jonge. De zorg moet terug naar ’t gezonde verstand.” Ook GroenLinks reageert positief via Kamerlid Ellemeet: “Ik ben blij dat De Jonge deze omslag voorstelt en inziet dat de marktwerking is doorgeslagen en er meer samengewerkt moet worden in de zorg. Nu moet de daad nog bij het woord gevoegd worden.”
Met name de VDD is ronduit tegen. VVD-Kamerlid Arno Rutte zegt dat de minister een stap terug in de tijd gaat zetten: “Terug naar wachtlijsten, hoge kosten en geen ruimte om je eigen keuzes te maken.” Agema van de PVV vindt de uitspraken van de minister krokodillentranen van CDA’ers achteraf.
Reacties uit het werkveld
Diverse vertegenwoordigende organisaties uit de zorg reageerden kritisch op de uitspraken van de minister:
Druk van zorgverzekeraars op zorgverleners
Brancheorganisatie Zorgthuisnl zegt bij monde van bestuurssecretaris Maarten Oosterkamp tegen de NOS: "De Jonge haalt oorzaak en gevolg door elkaar. Het probleem is niet dat er teveel aanbieders zijn, het probleem is dat zorgverzekeraars de druk op zorgaanbieders zo opvoeren dat steeds meer medewerkers het niet meer zien zitten en voor zichzelf beginnen.” Oosterkamp snapt niet dat de minister geen kritiek uit op de rol van de zorgverzekeraars: “In feite houdt hij op deze manier het systeem juist in stand.”
De zorgverzekeraars, vertegenwoordigd door René Groot Koerkamp, directie-adviseur bij Zorgverzekeraars Nederland, schrijft in een blog: “Van het begrip ‘marktwerking’ wordt een karikatuur gemaakt voor eigen gewin. Niet om de feiten te laten spreken, maar om achterdocht met emotie te voeden.”
Keuzevrijheid en innovatie als gevolg van marktwerking
Er is ook steun voor de uitspraken van de minister: ActiZ, de vereniging van zorgondernemers schrijft op hun eigen site: “De krapte op de arbeidsmarkt en de toename van de vraag naar zorg, betekent dat we de krachten en financiële middelen moeten bundelen. Op dit moment wordt dat soms nog bemoeilijkt door wet- en regelgeving bijvoorbeeld op het gebied van mededingingsrecht.” Tegelijk hoeft het anders organiseren en bekostigen van de wijkzorg volgens ActiZ echter niet het einde van marktwerking in de zorg te betekenen. “De marktwerking heeft immers ook goede dingen gebracht."
Patiëntenfederatie, spreekbuis van 200 patiëntenorganisaties, laat zich uit over de keuzevrijheid die marktwerking mogelijk maakt: “Mensen willen iets te kiezen hebben. Het is wel kort door de bocht dat als je de keuzevrijheid beperkt, het goedkoper en makkelijker zou zijn.” Wel is het volgens de Patiëntenfederatie onduidelijk of de zorg slechter is geworden omdat er veel aanbieders zijn. Het is niet mogelijk om een goed oordeel te vellen, aldus de federatie.
Teveel zorgaanbieders volgens Zilveren Kruis
Zorgverzekeraar Zilveren Kruis zegt wel dat de zorg slechter is geworden door de grote hoeveelheid zorgaanbieders. Vorig jaar uitte ze zich al over de wildgroei aan zorgaanbieders. “Er zijn praktisch geen eisen. Daardoor blijkt soms achteraf dat iemand andere bedoelingen heeft,” zegt een woordvoerder op de site van Hart voor Nederland. “Dat ze bijvoorbeeld meer zorg registreren en daarvoor meer geld vragen, terwijl ze maar een fractie bieden.”
Twijfel over meer regionaal samenwerken als oplossing
Naast zijn kritische analyse van de huidige zorg, stel minister De Jonge ook voor om in de zorg meer regionaal te gaan samenwerken. Tegen de NOS reageert gezondheidseconoom Wim Groot van de Universiteit Maastricht met twijfel op deze oplossing. Hij betwijfelt of grotere instellingen minder kosten maken, zoals de minister denkt, omdat ze ook meer overheadkosten hebben. Hij heeft een andere suggestie om de zorgkosten te beperken: “Afschaffen dat zorgverleners zelf bepalen hoeveel wijkverpleging iemand krijgt. We weten uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau dat wijkteams met zorgaanbieders veel meer zorg leveren dan als de gemeente die zorg toedeelt.”
De marktwerking houdt natuurlijk iedere werknemer in de zorg bezig. Op de site van Medisch contact reageert een huisarts wat cynisch: “Leuk plan, alleen wat laat…”. Het afbraakbeleid van de laatste jaren heeft gezorgd voor de huidige tekorten aan verpleegkundigen, schetst deze huisarts.
Een ander vindt de uitspraken een tikkeltje demagogisch. “Klinken goed en lekker, maar zijn feitelijk gebaseerd op drijfzand.” Nog weer een ander stimuleert: “Nu nog even doorpakken minister: Zorg is geen markt, zorg is een voorziening.”
Wilt u advies over het draaien van een financieel gezonde zorgpraktijk? Alexandré Finance denkt graag met u mee en adviseert op basis van uw specifieke situatie. Voor meer inzicht en zicht op kansen!
